ИНТЕРНЕТ-АЛАЯҚТЫҚТЫҢ АЛДЫН-АЛУ ЖОЛДАРЫ
Соңғы жылдары интернеттегі алаяқтық фактілері тез өсуде. Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес құқық бұзушылықтың осы түрін жасағаны үшін ҚР ҚК 190-бабының 2-бөлігіне (алаяқтық) сәйкес 4 жылға дейін бас бостандығынан айыру, ауыр санаттағы құқық бұзушылықтарды жасағаны үшін 3 жылдан 7 жылға дейін қылмыстық жауаптылық көзделген.
Ғаламторды торуылдайтын алаяқтар халықаралық деңгейде таралған. Жәбірленуші бір аймақта, ал алаяқтар басқа аймақта болған ең көп таралған жағдайлар. Бұл алаяқтықты ашуды қиындатады. Әдетте, қылмыс тізбегі күрделі және көптеген сілтемелерден тұрады. Алаяқтар әртүрлі банктік шоттарды, пластикалық карталарды, үшінші тұлғаларға арналған әр түрлі абоненттік нөмірлерді пайдаланады. Айта кету керек, мұндай құқық бұзушылықтарды тіркеу және тергеуде зардап шеккендердің үнсіздігі қиындатады.
Біздің облыста жиі кездесетін құқық бұзушылықтардың негізгі түрлері – «OLX», «WhatsApp» сайттарында және «Instagram» әлеуметтік желісінде тауарларға тапсырыс беру және сату. Сондай-ақ банктер мен полицияның жалған қызметкерлерінен қоңыраулар шалу. Тауарларды сатудың барлық жағдайларында алаяқтар халықты нарықтық бағадан бірнеше есе төмен бағамен қызықтырады. Қолма-қол ақша алған кезде олар бірден байланысқа түсуді тоқтатады және сатып алушынының телефонын бұғаттайды.
Cонымен қатар, азаматтар көп жағдайларда банкоматтан ақша алу кезінде немесе төлем терминалдары арқылы операциялар жүргізу кезінде түбіртектері мен чектерін сол жерде қалдырады. Мұны ешбір жағдайда жасауға болмайды, көптеген чектерде адамның сауалнамалық деректері, ұялы телефон нөмірі, ЖСН, соңғы аударым/толықтыру сомасы көрсетіледі. Осы ақпаратқа ие бола отырып, алаяқ болашақта сізге қоңырау шалып, өзін банк қызметкері ретінде көрсете алады, сіз туралы барлық толық ақпаратты ұсынып, сіздің есеп шоттарыңызға қол жеткізе алады. Банктік операциялар жүргізілгеннен кейін чектер мен түбіртектерді дереу жою немесе өзімен бірге алып кету, бөгде адамдардың оларға қол жеткізуін шектеу қажет.
Мұндай қылмыстарға қарсы іс-қимылдың тиімділігін арттыру үшін, полицейлер республиканың басқа өңірлерінің, өзге де елдердің интернеттегі алаяқтық фактілерін ашу мен тергеудегі тәжірибесін зерттейді. Белсенді ақпараттық жұмыс жүргізілуде. Тәртіп сақшылары бейтаныс адамдарға банк карталарының деректері мен адамның жеке басын куәландыратын мәліметтерді бермеуге, интернет арқылы қандайда бір затты алмай тұрып, алдын ала төлем жасамауға кеңес береді.
Егер сіз алаяқтардың құрбаны болсаңыз, дереу жақын жердегі полиция бөліміне немесе «102» номері арқылы хабарласыңыз. Алаяқтықтықты растайтын құжаттарды: хат-хабарлардың скриншоттары, дауыстық хабарламаларды дайындау қажет.
Ешбір жағдайда банкке кіру деректерін басқа қоңырау шалушыларға жария етпеңіз! Банк қызметкерлері өз клиенттеріне есеп айырысу картасының деректерін немесе Smart-ID және интернет-банкке кіру үшін пайдаланушы нөмірін білу үшін қоңырау шалмайды. Егер клиенттің шотында күдікті әрекет анықталса, банк қызметкерлері клиенттің мүддесі үшін әрекет етеді және рұқсат сұрамай-ақ алаяқтарға кіруге тыйым салады. Компроматқа келу және бопсалау үшін пайдалануға болатын ақпаратпен бөліспеңіз. Ешқашан бейтаныс адамдарға ақша аудармаңыз! Егер сіз кездесуге келіскен болсаңыз, қоғамдық жерде кездесіп, бұл туралы жақындарыңыз бен достарыңызға ескертіңіз. Бейтаныс файлдарды ашпас бұрын жіберушіге хабарласыңыз. Бұл жағдайда ол тіпті алаяқтардың құрбаны болғанын және оның электрондық поштасы немесе чаты жаңа құрбандарды табу үшін пайдаланылатынын білмеуі мүмкін.
